Trkiye byk bir sabrla demokrasi, kalknma ve hukuk dzeni iinde ieride ve darda egemenliine sahip kacak uzun bir mcadeleye giriti. te Trkiye’nin “uzun seimi” , bu mcadelenin seimidir.

Dnya byk bir alt st olu yaarken, Almanya Babakan Olaf Scholz’un ifadesiyle Ukrayna Harbiyle “jeopolitik deprem” yaarken, Trkiye 14 Mays 2023’de kendisinin ve dnyann en ehemmiyetli seimlerinden birini yaayacak. 14 Mays 2023 seimleri Trkiye ve dnya iin neden ok ehemmiyetli?

Jeopolitik saflama

Trkiye d politikadan savunmaya, ekonomiden enerjiye, teknolojiden kltre, sosyal medyadan demografiye ie kapal bir lke deil… Jeopolitik konumu, stratejik deeri, ekonomisi ve beeri sermayesiyle Trkiye blgesinden ve dnyadan etkilenen, ayn zamanda blgesini ve dnyay etkileyebilecek bir siyasi arla sahip. Trkiye’nin etrafndaki blgeler ve dnya yeni bir jeopolitik saflama ve kamplamayla kar karya. Trkiye’nin jeopolitik tercihleri bu mcadelede tayin edici bir etki meydana getirecektir. Bu bakmdan blgesel ve kresel aktrlerin Trkiye siyaseti ve seimleriyle olaanst ilgilendiini ve seim sonularn etkilemeye altn gryoruz.

Tek seimlik bir mcadele deil

Dnyadaki jeopolitik deprem ve saflamada Trkiye’nin siyasi tercihi, Trkiye siyasetinin ve seimlerinin de temel tartma konularndan biridir. Bu tercih ayn zamanda Trkiye’nin iinde yaad byk dnm ve bunun meydana getirdii siyasi tartmalarla beraber geliiyor. Bu mcadele, bir yln veya birka yln yahut bir seimin konusu deil; yani, bunun gemiten gelecee devam eden uzun bir tarihi, sosyolojisi, ekonomisi, kltr ve ideolojik veheleri var. O yzden bu mcadele bir seimlik deil, uzun bir seimin mcadelesi… Kolay karar verilemeyen, kolay sonu alnamayan ve kolay bitmeyecek bir seim ve mcadele…

Arlklar a

Birinci Dnya Harbi’nde yenilen Rusya, Avusturya- Macaristan ve Osmanl mparatorluklar tasfiye oldular… Snrlar ve rejimler deiti. Dnya, kinci Dnya Harbi ile beraber bir “felaketler dnemi”, “arlklar a” yaad. Trkiye bu dnemden payna denleri ald, daha byk felaketler yaamasn ise Trkiye’nin tarih ve hukuk uuru, devlet tecrbesi ve “imparatorluun en uzun yzyln”nda edindii reform birikimi kurtard. Ancak yine Cumhuriyetin ilk dnemindeki tek parti diktatrl ve Souk Sava dnemindeki vesayet rejimi Trkiye’ye ar bir yk oluturdu. Bu yk, Trkiye’nin milli egemenliine byk zarar verdi. Darda egemenliin istiklal vehesi Sovyet tehdidine kar snlan Bat ve NATO emsiyesinden zarar grd, ieride de Bat ve NATO gdmndeki asker sivil brokrasi, egemenliin demokrasi ve hrriyetler boyutuna zarar verdi. Trkiye byk bir sabrla demokrasi, kalknma ve hukuk dzeni iinde ieride ve darda egemenliine sahip kacak uzun bir mcadeleye giriti. te Trkiye’nin “uzun seimi” , bu mcadelenin seimidir.

Pabuu mutas

Trkiye’nin ondokuzuncu yzyldan itibaren i ve d siyaseti, birbiriyle i ie gemitir. Bu dnemin nemli isimlerinde Fuat Paa’nn pabuu mutas ifadesi bu bakmdan ok manidardr:

“Bir devlette iki kuvvet olur. Biri yukardan biri aadan gelir. Bizim memlekette yukardan gelen kuvvet (padiah kastediyor!) cmlemizi eziyor. Aadan ise bir kuvvet hsl etmeye imkn yoktur. Bunun iin pabuu mutas gibi yandan bir kuvvet kullanmaya muhtacz. O kuvvetler de sefaretlerdir[eliliklerdir].”

Bu, daha sonraki dnemler iin de byledir. CHP’nn kinci genel bakan ve Trkiye’nin ikinci devlet bakan smet nn bu durumu yle ifade etmektedir:

“Ben uzun tecrbelerimle unu grmm: Hibir harici meseleyi dahili mesele ile ihtilaf etmeden ve hibir dahili meseleyi harici mesele ile kartrmadan hallettiimi bilmiyorum. Biri mutlaka dierini tahrik eder.” (Faik Ahmet Barutu, Siyasi Hatralar, C:ll, s.752)

Dnm noktalar

Trkiye’nin siyasi tarihindeki dnm noktalarn, bu denge ve krlmalar ekseninde okumak mmkndr. Trkiye, 14 Mays 1950’de demokrasiye geile beraber bu mcadeleyi demokrasi erevesinde karara balayacak ve milli zemine oturtacak byk bir hamle yapacaktr. Ancak bu tecrbe, Bat destekli 27 Mays darbesi ve 1961 anayasasnn vesayet dzeniyle zarar grecektir. Bat, Trkiye’de gerek bir demokrasinin sonucunda ortaya kan milli egemenlik ve milli iradenin d politikada kendi aleyhine sonular olabileceini kabul etmek yerine, demokrasiye zarar verecek ama kendi menfaatlerini bir ekilde koruyacak anti-demokratik zmleri her zaman tercih etmitir. Bunu en kaba haliyle 15 Temmuz 2016 darbe teebbsnde bir kez daha net bir ekilde grdk.

Biden’n muhalefete destei

15 Temmuz darbe teebbs srasnda ABD Bakan Yardmcs olan ABD Bakan Joe Biden’n, henz Demokrat Parti bakan aday aday iken New York Times’ta yaymlanan mlakatndaki (Austos 2020) o beyann hatrlayalm:

“Trkiye’de muhalif liderleri desteklediimizi aka gstermemiz lazm… Darbe ile deil, seim sreci ile!.. Bence O’na (Cumhurbakan Tayyip Erdoan’a) ok farkl bir yaklam uygulamalyz. Muhalif liderleri desteklediimizi aka gstermeliyiz. Parlamento’ya katk sunmak isteyen Krt toplumunu (HDP demek istiyor) entegre etmek iin.”

Trkiye’deki siyaseti, ittifaklar ve nihayet 14 Mays 2023 seimlerini anlamak iin bu tarihi perspektifi, siyasi kltr ve siyasi gelenekleri muhakkak analiz faktrlerine dahil etmek elzem. Millet ttifak’nn iinde 3 Mart- 6 Mart arasnda yaanan “Akbabann gn”nde olup bitenleri anlamak iin de bu ereve izah edici olacaktr.

[email protected]